Assertiviteitstraining

Assertiviteitstraining? Ook iets voor jou?

Assertiviteit, sub assertiviteit en agressie leveren vaak overbodige spanning op, die te vermijden zou zijn door meer assertief gedrag.

Assertiviteitstraining is bijvoorbeeld nodig in het onderstaande voorbeeld. Het is namelijk vanzelfsprekend dat agressief gedrag tot vervelende en ongewenste reacties bij anderen kan leiden, maar ook sub assertief gedrag kan deze gevolgen hebben. Vaak is het beter om direct eerlijk te zijn. Probeer dit wel tactvol te brengen natuurlijk.

Assertiviteitstraining voorbeeld nummer 1: 

Mevrouw en meneer van Vliet hebben onverwacht beiden een vrije dag. De avond tevoren maken ze plannen over wat ze die dag zullen gaan doen. ‘Ik heb reuze veel zin om te gaan winkelen’, zegt mevrouw van Vliet. Meneer van Vliet kijkt wat bedrukt. ‘Je bedoelt: naar kleren kijken?. ‘Ja, antwoordt mevrouw van Vliet. ‘En ook naar andere dingen, gewoon lekker in winkels snuffelen. Dat heb ik in tijden niet meer gedaan’.

Meneer van Vliet vindt het maar niks. Hij zou liever een flink stuk in het bos gaan fietsen. ‘Maar winkelen neemt de hele dag wel in beslag, denk ik’. Mevrouw van Vliet knikt. ‘Ja, maar als je liever iets anders doet, moet je het zeggen hoor’. ‘Nee, ik heb ook wel zin om in winkels rond te kijken.’

De volgende dag na het ontbijt trekt mevrouw van Vliet haar jas aan. ‘Kom, we gaan er vandoor. Het is nog lekker vroeg, dus we hebben de hele dag de tijd’. Meneer van Vliet trekt een vies gezicht. ‘Ga jij maar alleen. Ik ga toch liever iets anders doen’. ‘Maar we hadden dit toch afgesproken?’, zegt mevrouw van Vliet, teleurgesteld. ‘Ja, maar ik heb me bedacht, lacht meneer van Vliet.

Nu wordt mevrouw van Vliet kwaad. ‘Volgens mij had je vanaf het begin al geen zin in winkelen. Had dat dan meteen gezegd, dan hadden we iets anders af kunnen spreken’. Ze gooit haar jas in een stoel, terwijl meneer van Vliet schuldbewust voor zich uit staart. Hij beseft dat zijn vrouw gelijk heeft. Hij had gewoon meteen moeten zeggen wat hij wilde. 

“Dit voorbeeld geeft duidelijk aan dat iemand die zich assertief gedraagt daarmee voorkomt dat hij zichzelf tekort doet en tevens vermijdt dat onnodige misverstanden en conflicten met anderen ontstaan”

Assertiviteit is een vorm van sociale intelligentie

Naast dat niet-assertief gedrag spanningen op kan leveren, is assertiviteit een vorm van sociale intelligentie. Wie zich assertief gedraagt, gaat op een zodanige manier met andere mensen om, dat zowel hijzelf als de anderen zich daar zo plezierig mogelijk bij voelen. Het gevolg hiervan is dat hij een maximale hoeveelheid sociale steun kan verwerven om zijn doeleinden te bereiken, waarbij wederzijds respect bewaard blijft. Assertief gedrag is dus sociaal op zich, effectief en slim.

Assertief gedrag leren

Er bestaan enkele vaak voorkomende misvattingen over assertiviteit die ik hieronder ga noemen:

Assertief zijn is hetzelfde als altijd je stem laten horen.

Wie assertief is, kan goed voor zijn eigen belangen opkomen, maar hoeft dit niet altijd te doen. Wanneer iemand in een winkel voor zijn beurt gaat, kan het bijvoorbeeld handiger zijn om er maar niets van te zeggen, omdat een discussie over voordringen soms meer tijd kost dan het er maar gewoon bij te laten zitten.

“Het belangrijkste is echter om te leren er niet voor terug te schrikken om op de daarvoor geschikte momenten de eigen wensen of meningen duidelijk te maken”

Assertief zijn staat gelijk aan ‘nooit conflicten hebben’.

Assertief zijn is niet hetzelfde als nooit ruzie of conflicten hebben. Soms kan het zelfs heel bevrijdend werken om een meningsverschil eens ‘uit te vechten’ in plaats van het maar steeds te laten smeulen. Door dit laatste kunnen de verhoudingen vaak in veel ernstiger mate verstoord raken.

Door altijd assertief te zijn gaat de spontaniteit verloren.

Bijna niemand zal altijd assertief zijn. Iedereen is ook wel eens boos en agressief en het overkomt ook iedereen wel eens dat hij over zich heen laat lopen. Soms zijn mensen bang voor anderen, en willen ze bijvoorbeeld niet het risico lopen dat iemand kwaad op hen wordt, of het niet met hen eens is.

Angst voor (mogelijke) reacties van anderen en kwaadheid over het gedrag van anderen zijn normaal. Niemand hoeft een ‘perfect assertief’ mens te worden. Wie zich echter te veel en te vaak door angst of boosheid laat leiden, stelt zich zo weinig assertief op, dat hij (of zij) er erg gespannen van kan raken.

“Hoe vaker iemand zich assertief gedraagt, des te kleiner is de kans dat dit zal gebeuren. En naarmate iemand meer met assertiviteit oefent, zal hij zich ook steeds vaker spontaan assertief gaan gedragen”

Assertief gedrag: gedachten en gevoelens 

Gedachten en gevoelens beïnvloeden ons gedrag. Ons gedrag, in welke vorm dan ook, wordt gestuurd door de gedachten die we over de situatie hebben waarin het gedrag wordt uitgevoerd. En door het gevoel dat de situatie bij ons oproept. Dit geldt ook voor assertief gedrag. Of iemand zich assertief gedraagt, hangt af van de gedachten en gevoelens die een bepaalde situatie oproept.

“Het kan ook zo zijn dat door bepaalde gedachten en gevoelens iemand niet het gedrag uitvoert wat hij/zij eigenlijk had willen uitvoeren”

Assertiviteitstraining voorbeeld nummer 2: Assertief zijn op je werk

Meneer Walraven is boekhouder op een administratiekantoor. Zijn directe baas wil dat hij de komende week iedere avond overwerkt. Er is een groot project dat op tijd moet worden afgerond. Uitgerekend die donderdagavond wilde meneer Walraven naar het verjaardagsfeest van een goede vriend gaan. Dat bezoek zou hij nu af moeten zeggen, maar daar heeft hij geen zin in. Zijn vrouw spoort hem tijdens het weekend aan de kwestie maandagochtend meteen aan zijn baas voor te leggen.

Maandagochtend vroeg vraagt meneer Walraven een gesprek aan bij zijn chef, die hem meteen in zijn kamer uitnodigt. ‘Wat wou je me vertellen?’, vraagt hij. Meneer Walraven aarzelt. ‘Het gaat om het overwerk deze week’. De chef kijkt zorgelijk. ‘Je wilt zeker vragen of je voor die overuren ook vrije dagen kan krijgen, in plaats van uitbetaling?’. ‘Neeee … eh’, stamelt meneer Walraven.

‘Gelukkig. Ik was al bang dat je een avond niet kon. En het antwoord op je vraag is: ja. De overuren mag je inwisselen voor vrije dagen’. ‘Nou, dank u wel’, zegt meneer Walraven. ‘Maar ik wilde juist vragen of er mogelijkheden zijn om iets minder over te werken’. De chef wimpelt de vraag af. ‘Dat doe je me toch niet aan, hè?’.

Meneer Walraven glimlacht verlegen en zegt verder niets. ‘Ach, het is wel zo dat…’. ‘Dat is dan geregeld’, valt de chef hem in de rede. ‘Ik moet verder nu, want ik heb het razend druk. Er is nog meer te doen vandaag. Bedankt voor je medewerking’.

Even later staat meneer Walraven buiten. Hij voelt zich doodongelukkig. Nu heeft hij zijn baas nog niets gevraagd. Wat zal zijn vrouw daar wel van zeggen? En hij kan het zijn vriend nauwelijks verkopen dat hij niet kan komen. Tenslotte had hij beloofd er zeker te zullen zijn. Meneer Walraven heeft er stevig de pest in. Gedurende de dag verdwijnt zijn chagrijnige bui niet. Hij blijft tobben over de kwestie.

Assertieve zinnen gebruiken

In het voorbeeld hierboven vertoont meneer Walraven sub assertief gedrag. Toch doet hij dat niet zomaar. Er speelt zich in zijn hoofd van alles af. Een belangrijke reden dat meneer Walraven zijn wensen niet naar voren brengt, is dat hij diverse niet-realistische gedachten heeft. Enkele hiervan zijn:

– Je moet in principe altijd doen wat je baas zegt, anders benadeel je jezelf.

– Als ik voor mezelf opkom, verzuim ik mijn plicht als werknemer.

– Als mijn chef kwaad wordt, is dat een ramp. Vroeg of laat zal ik ontslagen worden.

– Ik mag mijn collega’s nooit opzadelen met werk dat ik eigenlijk moet doen. Dat hoort gewoon niet.

Niet-realistische gedachten

Al deze gedachten veroorzaakten dat meneer Walraven zich onzeker en angstig voelde en zich als gevolg daarvan weer sub assertief gedroeg. De gedachten van meneer Walraven zijn niet realistisch. Kenmerkend voor niet-realistische gedachten is dat ze niet overeenkomen met de objectieve werkelijkheid.

In het geval van meneer Walraven is het bijvoorbeeld helemaal niet zo dat het nadelig uitpakt als men niet zonder meer doet wat zijn chef opdraagt. Zelf meedenken is vaak zinvol en in iemands voordeel.

“Het is iemands goed recht om voor zichzelf op te komen. Als men dat doet, verzuimt men zijn plicht helemaal niet. Wel is het verstandig om op het goede moment en op de goede manier voor zichzelf op te komen”

Een kwade chef is misschien niet leuk, maar hoeft helemaal niet direct tot ontslag te leiden. Vaak zul je merken dat jij (onbewust) de gedachten van anderen invult. Deze gedachte lijkt dan voor jou een waarheid en hierop pas jij jouw gedrag aan.

“Het is echter maar de vraag of je de gedachte van de ander correct hebt ingevuld. Check het eens!”

Assertiviteitstraining gratis oefening

Om te onderzoeken welke gedachten en gevoelens er bij jou meespelen in het bepalen van het sub assertieve of agressieve gedrag, is het de bedoeling dat je situaties waarin jij niet reageerde (het gedrag) zoals je had gewild, gaat opschrijven op een formulier.

Gebeurtenis: Hier vermeldt jij de situatie waarover het gaat.

Gevoel: Hier vermeldt jij het gevoel dat bij de situatie had (bijvoorbeeld angstig)

Gedachten: Hier vermeldt jij jouw gedachten over de situatie. Probeer te kijken of de gedachten realistisch zijn of niet.

Gedrag: Omschrijf wat je hebt gedaan.

Gevolg: Beschrijf hier de gevolgen van het uitgevoerde gedrag.

Assertiviteitstraining voorbeeld nummer 3:

Jan heeft op zijn werk een goed idee met betrekking tot de ontwikkeling van een nieuw product. De teamvergadering is de ideale situatie om dit product te presenteren.

“Tijdens de teamvergadering voelt Jan zich wat zenuwachtig worden en besluit dat hij de presentatie ook wel volgende week kan geven”

Wanneer we deze gebeurtenis onder de loep nemen, is een mogelijk schema:

Gebeurtenis: Voornemen om presentatie van nieuw product te geven

Gevoel: Onrust, zenuwachtig, zweethanden, hartkloppingen.

Gedachten: Dadelijk vinden ze mijn idee niks, misschien kom ik wel niet uit mijn woorden, als ik maar niet rood word! Niet-realistische gedachten die hieronder liggen zijn: Ik moet wel met goede ideeën komen, anders denken ze dat ik mijn werk niet goed doe, of: als mensen zien dat ik nerveus ben, faal ik.

Gedrag: Uitstellen van presentatie.

Gevolg: Nog een week tegen de presentatie aanhikken, want dan is pas de volgende vergadering.

Sub assertief en agressief gedrag

Om te onderzoeken welke gedachten en gevoelens er bij jou meespelen in het bepalen van het (sub assertieve of agressieve) gedrag, is het handig dat je situaties waarin jij niet reageerde (het gedrag) zoals je had gewild, gaat opschrijven op een A4 formulier. Oefen hiermee en schrijf het ook op. Hierdoor krijg je inzicht in het bepalen van het sub assertieve of agressieve gedrag.

“Vul het A4 formulier in bij situaties waarin u anders had willen reageren. Let daarbij op niet-realistische gedachten. Bedenk ook alvast alternatieven. Hoe had u beter kunnen reageren?”

Assertieve zinnen 

Gedrag wordt beïnvloed door de gedachten en de gevoelens die we over een bepaalde situatie hebben. In een van de eerste alinea’s is aan deze gedachten en gevoelens aandacht besteed. Je hebt meerdere assertiviteitsoefeningen kunnen bekijken en misschien ook wel gezien wat voor een invloed de gedachten hebben op het gedrag en wat de gevolgen van bepaalde gedragingen zijn.

“Concluderend kan worden gezegd, dat je hebt ontdekt welke gedragingen niet handig en effectief zijn voor het resultaat dat je eigenlijk had willen bereiken. De volgende stap is nu dan ook te gaan onderzoeken welke manier van gedragen beter zou zijn geweest”

In de onderstaande alinea’s wordt hier aandacht aan besteed. Het gedrag van anderen kan soms dienen als een soort model of voorbeeld. Ook assertief gedrag is op die manier dikwijls van anderen te leren.

Assertieve zinnen leren formuleren

Naast het observeren van gedrag is het ook noodzakelijk om te leren hoe men verbaal assertief gedrag kan gaan uiten. Veel mensen die meestal sub assertief of agressief reageren weten vaak wel dat ze het anders zouden willen, maar weten niet hoe ze dat dan moeten doen.

Om hier vaardigheid in te krijgen is het verstandig na te denken over de formulering van assertieve zinnen. Schrijf nu eens een aantal zinnen op papier. Oefen en leer het met formuleren van assertieve zinnen die jij zou kunnen gebruiken in verscheidene situaties. Dit voelt misschien raar, maar ik weet zeker dat deze zinnen jou van pas gaan komen.

Assertiviteit: ‘nee’ zeggen

Als jij een verzoek aan iemand doet, betekent dit dat je iets van iemand wilt. Je wilt bijvoorbeeld iemand uitnodigen, iets lenen, met jouw partner uit eten gaan of iets ruilen in een winkel. Ook kan het zijn dat je graag wilt dat iemand je aandacht of hulp geeft.

“Sommige mensen hebben er moeite mee hun wensen te uiten. Vaak is het zo dat dit dezelfde mensen zijn die meestal wel klaar staan voor anderen. Ze vinden het heel gewoon dat ze ingaan op wensen van anderen maar durven hun eigen wensen niet kenbaar te maken”

Hoe komt dit nou eigenlijk? Remmende gedachten die hiermee samenhangen zijn gedachten als: ik ben niet belangrijk genoeg om te zeggen wat ik wil, of: als ik een verzoek doe voor mezelf ben ik egoïstisch. De angst dat het verzoek zal worden afgewezen, speelt ook vaak een grote rol. De remmende gedachte die hiermee samenhangt is meestal: zie je wel, ze vinden me niet aardig.

“Samenvattend kan je zeggen dat wanneer jij jouw wensen niet durft te uiten op welk gebied dan ook, dat jij je dan jezelf te kort doet. Dat is jammer, want het gevolg is dat jij je regelmatig teleurgesteld, ontevreden of verongelijkt voelt”

Ook weet de ander niet wat je wilt en kan daar dan ook moeilijk rekening mee houden. Wanneer jij wel verzoeken durft te doen stel je de ander in staat meer rekening met jou te houden en kan je een leven leiden dat meer in overeenstemming is met jouw eigen wensen en verlangens. Men kan ook zeggen dat jij meer mogelijkheden hebt om jouw leven zo in te richten zoals jij het zelf graag zou willen.

Assertiviteitstraining voorbeeld 4: ‘Nee’ zeggen?

Waar je op moet gaan letten zijn de volgende punten tijdens het oefenen van ‘nee’ zeggen:

• Ga bij jezelf na wat je van de ander wilt
• Kijk de ander aan
• Zeg duidelijk en ernstig wat je van de ander wilt en waarom
• Luister naar de reactie van de ander
• Herhaal zo nodig uw verzoek

Opmerkingen bij het oefenen van ‘nee’ zeggen

Het is belangrijk dat je duidelijk weet wat je van de ander wilt en dat ook duidelijk zegt. Dan heb je de meeste kans op succes. Een voorbeeld van een onduidelijk verzoek is het volgende: ‘Er draait vanavond een goede Nederlandse film’.

De ander weet niet of deze opmerking een mededeling of een verzoek is. Hetzelfde verzoek maar dan op een duidelijke manier geformuleerd, zou als volgt kunnen luiden. ‘Er draait vanavond een goede Nederlandse film, heb je zin om daar met mij heen te gaan?

Assertiviteit en dwingen

Probeer de ander niet te dwingen uw verzoek in te willigen. Bijvoorbeeld:

A: ‘Heb jij je grasmaaier vanmiddag nodig?’

B: ‘Nee’.

A: ‘Dan kan ik hem zeker wel lenen, hè?’

Minder dwingend en duidelijker zou zijn:

‘Mijn grasmaaier is kapot, kan ik die van jou vanmiddag lenen?’

“Over het algemeen geldt dat je beter kunt aangeven wat voor jou belangrijk is, dan dat je door middel van argumenten de ander verplicht op jouw verzoek in te gaan”

Als de ander jouw verzoek inwilligt, laat dan merken dat je daar blij mee bent. Als de ander niet op jouw verzoek ingaat, probeer dit dan te accepteren. Als jouw verzoek erg belangrijk voor je is, herhaal het dan en benadruk dat het belangrijk voor je is. Bekijk eventueel samen wat wel mogelijk is, bijvoorbeeld een deel van jouw wensen veranderen of uitstellen.

Assertiviteitstraining om bescheidenheid tegen te gaan

Als je niet vraagt wat je hebben wilt, is de kans klein dat je het krijgt. Bescheidenheid leidt tot teleurstelling en ontevredenheid. Op den duur krijg je daar last van, bijvoorbeeld in de vorm van spanningen, woedeaanvallen of depressies.

“Heel vaak geloven mensen, dat anderen (jouw partner, baas, vriend, familieleden enz.) in staat zouden moeten zijn onze behoeften, gedachten en gevoelens te kennen en ons -zonder dat we er om hoeven te vragen – te geven wat we wensen”

Als dit dan niet gebeurt, beschouwen we dit als een teken dat de ander niet om ons geeft, ons niet serieus neemt, of ons niet respecteert. Jammer genoeg zijn de meeste mensen niet helderziend en kunnen ze geen gedachten lezen. 

Maak jouw wensen kenbaar

Als je daarom jouw wensen niet zegt kan de ene teleurstelling op de andere volgen. Op den duur krijg je dan het gevoel niet de moeite waard te zijn. Iedereen heeft het recht om zijn wensen te uiten. Dit betekent nog niet dat ze ook altijd vervuld moeten worden. Maar als een wens niet vervuld wordt, dan wil dat nog niet zeggen dat een andere wens ook niet vervuld zou kunnen worden. Evenmin betekent het dat je als persoon wordt afgewezen, dat je niet wordt gerespecteerd of niet serieus wordt genomen.

“We maken een onderscheid tussen de vaardigheid om een gunst vragen en de vaardigheid opkomen voor uw rechten. Beiden zijn vormen van wensen uiten”

Bij het vragen om een gunst vraag je iemand om jou een plezier te doen, terwijl je bij het opkomen voor jouw rechten de ander iets vraagt wat hij min of meer tegenover jou verplicht is.

• Stel voor jezelf precies vast welk gedrag je van de ander wenst.
• Vraag je af of je om een gunst gaat vragen of dat je iemand moet herinneren aan jouw rechten.
• Kies een geschikt moment en vraag de ander om zijn aandacht.
• Spreek jouw wens uit en laat hierbij goed merken dat het om een gunst gaat.
• Wordt jouw wens geheel of gedeeltelijk ingewilligd, beloon de ander dan door te bedanken.

Reageren op een weigering

Reageren op het weigeren van een gunst is moeilijk. Het is nooit leuk wanneer iets geweigerd wordt. Het wordt nog moeilijker wanneer je een weigering verkeerd opvat. Vaak houden mensen er namelijk verkeerde denkgewoonten op na die er toe leiden dat een weigering wordt ervaren als iets dat verschrikkelijk of rampzalig is. Hoe is dat bij jou? Wat zijn jouw remmende gedachten?

Het gaat hierbij meestal om de volgende denkgewoonten:

• Als een verzoek geweigerd wordt, dan betekent dit dat de ander mij niet moet.
• Als een verzoek geweigerd wordt, dan is dat een bewijs dat ik niet de moeite waard ben.
• Als een verzoek geweigerd wordt, dan betekent dit dat al mijn verzoeken aan anderen wel geweigerd zullen worden.

Assertief reageren op een weigering

Hoe kan je het beste reageren wanneer een gunst geweigerd wordt?

• Ga na of je de weigering van de ander goed begrepen hebt, vraag eventueel om verduidelijking
• Vat een weigering niet onnodig negatief op, maar bedenk:

– Weigering van een gunst betekent niet dat je als persoon wordt afgewezen.

– Weigering van een gunst wil niet zeggen dat al jouw wensen worden afgewezen.

– De ander heeft het recht om te weigeren.

– Zeg dat u het jammer vindt, maar laat ook merken dat je het recht van de ander om te weigeren respecteert en dat je hem de weigering niet kwalijk neemt.

Sub assertieve manier van reageren

Het kan natuurlijk ook voorkomen dat iemand iets aan je vraagt en dat jij daar geen ‘ja’ op wilt zeggen. Je kunt dan op een agressieve manier reageren: ‘nee’ zeggen (onvriendelijk), op een sub assertieve manier reageren: ‘ja’ zeggen terwijl je eigenlijk ‘nee’ wilt zeggen en je kunt op een assertieve manier antwoord geven: vriendelijk maar toch beslist vertellen dat je niet aan het verzoek kunt voldoen. Lees deze alinea 3 keer goed door.

Assertiviteitstraining Voorbeeld 5:

Jouw schoonmoeder, aan wie je liever niet te veel tijd kwijt raakt, is aan de telefoon. Ze heeft je zojuist verteld dat ze met jouw verjaardag de hele dag komt. Je wilt echter overdag geen bezoek ontvangen. 

– Jij zegt: ‘we zouden het leuk vinden als u kwam. Hoe laat kunnen we u verwachten?’ Of je komt met smoesjes = Sub assertief.

– Jij zegt: ‘nee deze keer wil ik niet dat je komt’ = agressief

– Jij zegt: ‘we vinden het leuk als u komt! Overdag willen we samen doorbrengen en ’s avonds komt het bezoek. Komt u dan ook om acht uur?’ = assertief.

Je kan op 4 manieren ‘nee’ zeggen:

• Weigeren met een alternatief

• Weigeren met uitleg

• Weigeren met uitstel

• Weigeren zonder meer

Je bent niet verplicht altijd een reden te vermelden als je niet aan een verzoek wilt voldoen. Soms heeft de ander daar niets mee te maken. Belangrijk bij het ‘nee’ zeggen is, dat je op het moment dat je een verzoek wordt gedaan, bij jezelf beslist of je wel of niet aan het verzoek wilt voldoen.

“Heb je besloten dat je ‘nee’ gaat zeggen zeg dan direct `nee’ met of zonder reden. Zeg het op een vriendelijke maar besliste manier en houd het kort”

Indien zich een situatie voordoet waarbij je hebt besloten “Nee” te zeggen beschrijf dan jouw gevoel, jouw gedachten en jouw gedrag. Gebruik hiervoor de eerder genoemde 5 G’s.

Gratis assertiviteitstraining

Allereerst wil ik je bedanken en vind ik het geweldig dat je tot hier alles hebt gelezen. Je hebt nu al een grote voorsprong. Dit was als het ware een gratis assertiviteitstraining. Alsjeblieft!

Assertiviteit en zelfvertrouwen

Vond je mijn artikel over assertiviteitstraining waardevol? Klik en deel het dan met jouw vrienden en volgers via de social media knoppen hieronder. Zo kunnen zij ook van mijn gratis assertiviteitstraining profiteren. Samen maken we de wereld nóg mooier! Dankjewel. ~Ralph

“Wat vond je eigenlijk van mijn assertiviteitstraining? Met welke tip ga jij direct iets doen? Een hele korte reactie vind ik al leuk om te lezen straks. Ik kijk dan ook uit naar jouw korte reactie hieronder, dankjewel”