Angst
Redactie
Angst
06/19/2018
12 min

Innerlijke Criticus Stoppen

06/19/2018
12 min

65.000 Gedachten per dag

Voordat ik mijn persoonlijke verhaal met jou ga delen is het belangrijk om stil te staan bij het volgende: Jij hebt per dag, elke dag weer, 65.000 gedachten. Dit is enorm veel en bijna niet voor te stellen. Als al deze gedachten nou positief waren, was er geen reden om dit artikel te schrijven…

Ik heb in de video aangegeven hoe belangrijk het is om hier bewust van te zijn. Onder deze video ga ik veel dieper in op wat die interne criticus allemaal met je doet, maar ook wat jij hier zelf aan kunt doen.

Inhoudsopgave

Wat is je innerlijke criticus?

De innerlijke criticus is een term die wordt gebruikt voor de afkeurende interne stem die jou aanvalt en veroordeelt. Iedereen heeft daar in het dagelijks leven wel eens last van.

Maar onzekere mensen in veel grotere mate dan mensen die daar geen last van hebben. Bovendien is het stemmetje bij onzekere mensen veel scherper en vaker actief. Gelukkig zijn er methoden ontwikkeld om de innerlijke criticus aan te pakken. Het kost je wel tijd en werklust.

Fred Sterk en Sjoerd Swaen besteden in hun boek ‘Denk je sterk, Denk je Zeker’ aandacht aan de werking van de innerlijke criticus. In dit artikel leggen we de principes uit.

Wat doet de innerlijke criticus?

De innerlijke criticus geeft je de schuld van dingen die misgaan. Hij vergelijkt je daarbij met anderen die bijna vanzelfsprekend alles beter doen dan jij. Hij stelt onmogelijke perfectionistische eisen en straft je bij zelfs de kleinste fout die je maakt. Hij gebruikt woorden als ‘stom, laf, lelijk of zwak’.

“De innerlijke criticus is dagelijks bezig met het ondermijnen van je zelfvertrouwen zonder dat je je daar zelf van bewust bent”

Voorbeeld #1

Ik moest onlangs een uurtje arbeid verrichten op een school, waarbij het de bedoeling was tafels en stoelen klaar te zetten. Een simpele klus. Aan het eind zei iemand tegen mij dat ik een stoel verkeerd om had gezet. Vervolgens zag ik dat zei mij meehielp door meerdere stoelen om te draaien. Ik voelde de grond onder mijn voeten wegzakken. ‘Wat ben je ook een oen. Zo’n simpele taak en dan toch nog de boel verknallen.’

Jij gaat er altijd van uit dat wat de innerlijke criticus tegen je zegt waar is. Als hij je een oen noemt, dan voel jij je een oen en dus is het voor jou per definitie waar wat de innerlijke criticus over jou zegt. Bovendien heeft de innerlijke criticus een versterkend effect. Een voorbeeld kan dit verduidelijken.

Voorbeeld #2

De innerlijke criticus zegt tegen jou dat je onhandig bent omdat je weer eens wat uit je handen laat vallen in de nabijheid van andere mensen. Dit raakt jou dusdanig, dat je hier over door blijft piekeren.

Daardoor neemt je onoplettendheid af waardoor je even later met je hoofd tegen een paal loopt. De innerlijke criticus staat vervolgens weer om de hoek om er wat over te zeggen.

Belangrijke eigenschap innerlijke criticus?

Nog een belangrijke eigenschap van de innerlijke criticus is dat hij in telegramstijl spreekt. Hij gebruikt bijvoorbeeld het woord ‘stommeling’ ‘sukkel’ of ‘chaoot’. Met één woord roept hij het bijbehorende gevoel van minderwaardigheid op.

“Alhoewel het lijkt dat de innerlijke criticus niet te stoppen is, is dat gelukkig niet waar. We hebben alleen nog niet geleerd hoe we dat moeten doen”

Het ontstaan

De innerlijke criticus ontstaat tijdens de vroege jeugd. In de kindertijd leerden je ouders je welk gedrag acceptabel, slecht of goed was. Maar ook leraren, verzorgers, broers, zussen en je vrienden hebben een grote invloed op je.

Als kind ben je op zoek naar goedkeuring van de mensen uit je directe omgeving. Je hebt het nodig om te overleven. Daarom is afkeuring zo beangstigend. Dat wil je ten allen tijden vermijden. Deze verboden en geboden neem je bewust en onbewust in je op.

Innerlijke-criticus-jeugd-kinderen

Jouw geschiedenis

De omvang van de innerlijke criticus hangt samen met de kracht van jouw negatieve ervaringen vroeger. Werd je vroeger vaak gepest op school vanwege bepaalde uiterlijke kenmerken en heb je daar heel veel last van gehad?

Dan is de kans helaas erg groot dat jouw innerlijke criticus je daar op late leeftijd nog steeds mee lastigvalt. Die zal er alles aan doen om jou te waarschuwen voor deze uiterlijke kenmerken. ‘Wat ben je toch dik? Leer eens afvallen, slappeling?’

Hoe kun je de innerlijke criticus opsporen?

Om controle over je innerlijke criticus te krijgen moet je weten hoe je hem kunt opsporen. Waarschijnlijk is hij voor jou onopgemerkt gebleven, omdat hij een gewoon onderdeel is geworden van je denkpatroon. Zolang je er niet bewust van bent kan hij gewoon zijn gang blijven gaan.

De onderstaande situaties vereisen extra aandacht:

  • Ontmoetingen met onbekenden, bijvoorbeeld een verjaardagsfeestje waar je nieuwe mensen ontmoet.
  • Als je een fout heb gemaakt op je werk
  • Als iemand een kritische opmerking naar je maakt.
  • Contact met iemand die veel autoriteit heeft
  • Als je een prestatie moet leveren
  • Als je in de spiegel kijkt
  • Als je nieuwe kleding koopt
  • Als je jezelf terugziet op camera of terug hoort op band

“Volg je innerlijke criticus een volle dag. Schrijf alle negatieve opmerkingen op papier. Je zult verbaasd zijn hoe vol je papiertje is aan het eind van de dag”

Wat wil de innerlijke criticus?

Hoe gek het ook mag klinken, de innerlijke criticus heeft alleen maar goede bedoelingen. Hij wil dat je het goed doet in het leven. Dat jij elke dag een beter mens wordt. Dat je een leuke partner vindt die jou accepteert, dat je een goede baan vindt, de beste vrienden hebt, een grote woning, noem het maar op.

Hij kwam in jou leven om jou aan te laten passen aan de wereld om je heen, zodat jij aan de eisen van anderen kunt voldoen. Door streng tegen je te zijn en je gedrag te corrigeren, hoopte hij dat kritiek en afwijzing van buitenaf niet meer voor zou komen. Hij weet alleen niet meer van ophouden. En jij hebt het gereedschap nog niet in bezit om hem de mond te snoeren.

Bekijk jouw innerlijke criticus van een afstandje

Als jij in staat bent om hem van een afstandje te bekijken en de innerlijke criticus te herkennen, wordt je minder gevoelig voor zijn negatieve opmerkingen. Je kunt alleen niet van jezelf verwachten dat je elk moment van de dag alert bent. Het is van belang dat je weet op welke momenten je extra alert moet zijn.

In het vorige voorbeeld over de tafels en stoelen zetten is dat een moment waaraan je aan het werk gaat. Een ideaal moment voor de innerlijke criticus om toe te slaan. Maar een extra belangrijk moment is als je somber, verdrietig, zenuwachtig of boos bent. Op zo’n moment ben je extra kwetsbaar. Een somber moment betekent dat de innerlijke criticus aan het werk is.

Innerlijke criticus betrappen?

Als je de innerlijke criticus wilt betrappen, kun je de volgende drie dingen doen.

  1. Ga na wat je dwarszit. Zei iemand iets waar je mee zit? Voel je je depressief of misschien wat melancholisch, is er een aanleiding te bedenken waarom je je zo voelt. Heb je zelf iets gedaan waar je spijt van hebt?

Voorbeeld #3

Ik stuurde een keer een berichtje uit in een appgroep met de vraag of er iemand zin had om een borrel te gaan drinken in de stad. Ik kreeg daar van niemand een reactie op en voelde me daar zo boos over, dat ik de neiging had om mensen daar op aan te spreken. Dit heb ik niet gedaan uiteindelijk. Waar kwam die woede vandaan?

  1. Waar in je lichaam zit het sombere, boze of verdrietige gevoel? Concentreer je op die plek en probeer het gevoel zo goed mogelijk te ervaren. Ga na wat er gebeurt. Doe desnoods je ogen erbij dicht en ga op een rustige plek zitten.

“Ik had een onrustig gevoel in mijn lichaam. Ik bleef er maar aan denken en merkte dat mijn hoofd daar vol van raakte”

  1. Luister naar de gedachte die bij het boze gevoel horen. Signaleer wat je tegen jezelf zegt. Probeer je te herinneren wanneer het gevoel is begonnen en wat de innerlijke criticus toen tegen je zei.

Ik merkte een half uur nadat ik nog geen reactie had ontvangen dat ik me begon te ergeren aan mensen en dingen tegen mezelf begon te zeggen als ‘zie je wel, ze vinden je helemaal niets. Dit gebeurt je al vaker. Mensen vinden je niet interessant. Niemand wil als eerste een reactie geven. Ze wachten allemaal tot een ander reageert zodat ze zeker weten dat ze niet alleen met jou een borrel hoeven te drinken.’

Als je deze drie stappen doorloopt op de momenten dat je je gedeprimeerd, minderwaardig, boos, zenuwachtig of angstig voelt, wordt het je steeds duidelijker met welke woorden de innerlijke criticus je probeert aan te vallen.

Het ontwapenen van de innerlijke criticus bestaat uit drie stappen.

  1. Zijn bedoeling ontmaskeren en nagaan wat hij je kost
  2. Tegen hem ingaan
  3. Ervoor zorgen dat hij overbodig wordt.
  4. Zijn bedoeling ontmaskeren en nagaan wij hij je kost

De innerlijke criticus heeft verborgen motieven. Wanneer je deze weet te achterhalen hebben zijn argumenten minder overtuigingskracht. Hieronder noemen we een aantal verborgen motieven van de innerlijke criticus.

-‘Door overdreven kritisch te zijn, verwacht je dat ik meer zal bereiken en meer eigenwaarde ga voelen.’

-‘Je eist dat ik nooit onzeker mag zijn, omdat je denkt dat dit de enige weg is naar zelfvertrouwen.’

-‘Je zegt dat ik niet aantrekkelijk genoeg ben en dat ik daardoor er alles aan moet doen om er nog iets van te maken.’

-‘Je vergelijkt me met mensen waarmee ik mezelf helemaal niet mee zou moeten vergelijken.’

-‘Je eist dat ik dingen doe, waar ik me niet prettig bij voel, omdat je vindt dat ik alles moet kunnen.’

Zodra je doorkrijgt wat de functie is van de innerlijke criticus, is alles wat hij zegt een stuk minder geloofwaardig. Je kent zijn verborgen motieven. Je kunt de geloofwaardigheid van zijn boodschap ontkrachten als je zijn spelletjes doorhebt.

Nagaan wat de innerlijke criticus je kost

Welke prijs betaal je voor het luisteren naar de innerlijke criticus? Zorgt hij ervoor dat je bepaalde doelen in je leven niet meer kunt bereiken?

Innerlijke-criticus-zelfwaardering

Ik heb ooit voor mijzelf een lijst opgesteld. Ik woog af wat ik allemaal moest laten op mijn werk en in het sociale leven vanwege het stemmetje van de innerlijke criticus.

  • Overgevoelig voor kritiek op de werkvloer. Daardoor ben ik van slag en kan ik me niet meer concentreren op mijn taken.
  • Overgevoelig voor uiterlijke kenmerken wanneer ik aan het woord ben. Zoals een trillende stem en een rood hoofd. Hierdoor kan ik me niet concentreren op wat ik wil overbrengen aan de mensen tegen wie ik spreek.
  • Na het maken van een fout denken dat de wereld vergaat.
  • Het hele weekend piekeren over wat er maandag mis kan gaan.
  • Niet met vrienden willen afspreken omdat ik niet lekker in mijn vel zit.
  • Niet voor me zelf durven opkomen, omdat ik denk dat mijn gevoelens er niet toe doen.

De innerlijke criticus zijn gang gaan kostte mij veel in het leven. En vandaag de dag nog steeds. Maar ik weet het stemmetje te herkennen en er tegenin te gaan. De ene keer is het makkelijker dan de andere keer.

Met de volgende oefening kun je nagaan wat jouw innerlijke criticus je kost. Maak een lijst van de manieren waarop jouw zelfwaardering wordt aangetast op het gebied van werk, relaties en gevoel van welzijn.

Heb je de lijst klaar, dan kun je de belangrijkste punten samenvatten in een uitspraak die je kunt gebruiken als de innerlijke criticus je aanvalt. Je kunt dit bijvoorbeeld op een stuk papier zetten en het boven je bed hangen zodat je er regelmatig tegen aan kijkt.

2.Tegen de innerlijke criticus ingaan

Het lijkt vreemd en misschien een beetje ongemakkelijk om tegen je eigen kritisch stem terug te praten, maar zo creëer je leer je wel je zelfwaardering op te bouwen. We pakken het eerdere voorbeeld van het tafels en stoelen zetten er nog eens bij en laten je zien hoe je dat kunt doen.

De boodschap van de innerlijke criticus luidde:

‘Wat ben ik een ongelooflijke oen. Het lukt me niet eens om een paar stoelen op de juiste manier tegen een tafel aan te zetten. Ik ben altijd al een oen geweest en dit bewijst het weer eens.’

Antwoorden op de boodschap van de innerlijke criticus:

  • Dit was een voorbeeld waarbij ik inderdaad iets fout heb gedaan, maar misschien komt dat wel omdat het werk te makkelijk voor mij is. Hierdoor ben ik afgeleid en doe ik de makkelijkste dingen fout.
  • Ik heb hier inderdaad een foutje gemaakt, maar is het zo vreemd dat ik niet zie wat de juiste manier is om de stoelen neer te zetten? Er is ook bijna geen verschil te zien in de juiste en de foute manier. De persoon die mij corrigeerde heeft dit werk waarschijnlijk vaker gedaan en weet het verschil.
  • Alle andere taken die ik moest uitvoeren heb ik goed gedaan. Alle tafels en stoelen staan recht. Daar heb ik ook bewust op gecontroleerd, dus ik ben wel in staat om na te denken over welke taken ik heb en vervolgens het juiste te doen.

Bevestiging van eigenwaarde

Deze methode is lastig in de praktijk te brengen en vereist doorzettingsvermogen. Als je er diep van overtuigd bent dat er iets niet goed aan je is, is het in het begin heel ongeloofwaardig om jezelf voor te houden dat je er wel toe doet in deze wereld.

Naast het op een afstand houden van de innerlijke criticus dien je het vacuüm dat ontstaat te moeten vullen met bevestiging van je eigenwaarde. Je kunt bijvoorbeeld de onderstaande zinnen gebruiken om jouw gevoel van eigenwaarde te bevestigen.

  • Ik ben bereid om te vechten om elke dag een stapje te zetten in het leven. Daar kun je trots op zijn. Anderen zullen daar ook trots op zijn.
  • Mijn kwetsbaarheden, mijn hoop en strijd verbindt mij met andere mensen. We proberen er allemaal het beste van te maken.
  • Mijn zelfwaardering begint bij het accepteren wie ik ben.

“Probeer voor jezelf eens te bedenken welke uitspraak goed bij jou past. Je kunt er zelf ook één bedenken. Deze zinnen gebruik je elke keer als een je een aanval van de innerlijke criticus hebt afgeweerd”

3. Maak de innerlijke criticus overbodig

Alleen begrijpen hoe de innerlijke criticus werkt is niet genoeg, je moet weten hoe je hem overbodig maakt. Zoals we al eerder aangaven zet de innerlijke criticus aan tot betere prestaties, maar dit doet hij op een vaak ongezonde manier.

Hieronder volgt een lijst met mogelijke behoeften die de innerlijke criticus voor jou probeert te vervullen. Bij elk punt staat aangegeven hoe je nieuwe en gezonde manieren kunt ontwikkelen om deze doelen te bereiken.

Innerlijke-criticus-stoppen

De behoefte om alles goed te doen

Ongezond: De innerlijke criticus probeert je altijd scherp te houden. Je mag nooit een keer een zwak moment hebben, een keer een dag dat je het wat rustiger aandoet zit er niet bij. Hij zegt dat jij die luxe niet kunt veroorloven.

Gezond: Je hoeft niet elke dag prestaties te leveren. Dit is niet eens mogelijk. Je moet kunnen bijkomen van je inspanningen en kunnen genieten van wat je allemaal al bereikt hebt.

Jezelf niet goed genoeg, minderwaardig of slecht voelen

Ongezond: De innerlijke criticus wil dat jij voldoet aan de norm die anderen mensen aanhouden. Wat zij presteren en normaal gedrag vinden, daar moet jij in meegaan. Je vrienden hebben een relatie? Dan moet jij dat ook hebben. Hebben zij allemaal een goede baan? Dan moet jij daar ook snel naar streven? Zijn al jouw vrienden wel eens buiten Europa geweest? Dan moet jij morgen nog het vliegtuig pakken om naar Amerika te gaan.

Gezond: Leer jezelf accepteren. Leer inzien waar je interesses, behoeften en gebreken liggen en voel je daar eensgezind mee. Probeer je sterke punten uit te buiten en je zwaktes te laten voor het is, als het je niet beperkt in het leven. Creëer je eigen identiteit.

Faalangst

Ongezond: Je door de innerlijke criticus wijs laten maken dat je ‘het toch niet kunt’. Dat je weer dezelfde fout als altijd gaat maken en dat anderen je zullen afrekenen op je prestaties.

Gezond: Probeer lering te trekken uit de fouten die je maakt. Daar wordt je sterker van. Probeer in te zien dat het logisch is, dat je iets de eerste keer niet gelijk goed doet en dat je er alles aan gedaan hebt om het voor elkaar te krijgen. Probeer van een afstandje in te schatten of je iets de volgende keer beter gaat doen of dat je misschien toch iets anders moet gaan proberen.

Boosheid

Ongezond: Je door de innerlijke criticus laten opfokken. Waarom laat je je zo behandelen door vrienden? Zij hebben niet het beste met je voor. Je moet ze aanspreken op hun gedrag. Je bent een slapjanus!

Gezond: Probeer van een afstandje in te schatten of je boosheid terecht is. Misschien is er wel een goede reden waarom mensen zich zo gedragen. Heb je dit al vaker meegemaakt. Andere mensen kunnen niet altijd rekening houden met jouw behoeften. Probeer het ook vanuit hun perspectief te bekijken. Misschien is het andersom ook wel eens voorgekomen. Tof dat je ons artikel tot hier hebt gelezen. Ons Gratis boek om jouw zelfvertrouwen te vergroten is ook een enorme aanrader.

Bron: Denk Je Sterk, Denk Je Zeker. Fred Sterk en Sjoerd Swaen. 2008. P 54-60

Reacties